Халык синоптигы быел язның ничек киләчәген әйтте

Кукмара районы Югары Шәмәрдән авылында яшәүче халык синоптигы Илдар Нуриев та быел яз бер атнага иртәрәк килергә тиеш дип фаразлый.

“Һәр көнне язып барам”

1990 еллардан алып, бер көн дә калдырмыйча, һава торышын калын бер дәфтәргә теркәп куя икән ул. Ә икенче бер дәфтәргә көндәлек бакча һәм хуҗалык эшләрен язып бара. Авылдагы үлем-китем очракларын да язып куярга иренми.

– Көндәлек алып бару гадәте Хәким бабамнан килә. Ул гомер буе мәктәптә эшләде. Укытучы да иде, мәктәп директоры да булды. Гарәп, латин һәм кириллица хәрефләре белән укый-яза да белә иде. Бик оста бакчачы буларак та беләләр иде аны. Авылда, Мичурин, дип йөрттеләр. Бакчасында унбиш төп алмагач, утыз төп карлыган, чия, крыжовниклары бар иде. Бик төгәл-пөхтә кеше булды. Көн буена булган бер нәрсәне дә калдырмыйча, көндәлегенә язып бара иде, – дип искә ала ул бабасын.

Илдар абый үзе колхозда электрчы булып хезмәт куйган, аннары төзелеш эшләрендә йөргән. Унҗиде ел пилорамда эшләгән.
– Ярдырыр алдыннан агачны үлчәп кертәсең. Аннары кубометрын чутлыйм. Күпме агач ярылган, күпме электр энергиясе киткәнен язып барып, хисап бирәм. Шуларны язганда, бабамның көндәлек тутырып баруы искә төшә иде. Нишләп мин дә теркәп бармыйм әле дип яза башладым, – ди ул.

“Хайваннар яз киләсен алданрак сизә”
Арча районы Ашытбаш авылында яшәүче халык синоптигы Рәис абый Шәкүров әйтүенчә дә, яз иртәрәк килер кебек.
– Элеккеләр, хайваннар яз киләсен алданрак сизә, дип әйтәләр иде. Сарыкларның йонын коя башлавын күргәч, өйдәгеләргә дә, яз кисәк кенә килергә җыенамы икән әллә, дидем. Алар гына түгел, ат та ябагасын коя. Гадәттә ул апрельдә генә коя иде. Мондый хәлне күргәнем юк. Терлекләргә витамин җитми дияр идең, рационны җиренә җиткереп ашатабыз, – ди ул, аптырап.   

Әмма язның иртәләве әле ул чәчүгә иртәрәк чыгачаклар дигән сүз түгел. Бер елны мартта ташу акты да, аннары кабат суытып җибәрде, дип искә ала халык синоптигы.

Каргаларны да яз хәбәрчеләре дип атау ягында түгел ул. Узган елны алар 24 февральдә үк күренгәннәр икән. Әмма аңа карап кына яз иртәләмәде.
– Быел күзгә күренгәннәре юк. Табигате дә үзгәреп бетте хәзер. Элек каргалар 20 мартларда гына килә иде, – ди аларны бик игътибар белән күзәтеп баручы Рәис абый.

Юкә балы күп булачак

Җәй ничегрәк килер икән дип тә сораштык без аңардан. Май-июньдә яңгырлар булачак, июль – су коена торган ай булырга тиеш дип фаразлый. Рәис абый эссе айны шулай дип кенә атый. Бал да яхшы булырга тиеш. Эссе коры көннәр юкә чәчәк аткан вакытка туры киләчәк, ди. Узган елгы кебек үк рекордлы күләмдә булмаса да, икмәк уңышы да яхшы булачак, дип юрый.  

Шәһри Казан

 http://agryz-rt.ru

фото: https://tatar-inform.tatar