“Балаларыгызның чәчен иснәп карагыз. Җиләк тәме килсә, димәк, электрон тәмәке тарталар»

Канун бозу очраклары күзәтелсә, штрафы да саллы – 600 мең сумга кадәр. Ләкин бер нәрсә куркыта: тыелган товар шүрлек асты бизнесына әйләнмәсме? 
Яшь буынның сәламәтлеген кайгырту мөһимлеге бурычын куйган канун күпчелек тарафыннан хупланса да яшьләрнең фикере башка – зыянсыз дип уйлаулары утка сала. 

Электрон тәмәкеләр, вейп һәм кальян пары, барысы да кеше сәламәтлегенә зыянлы. Моны белгечләр дә, табиблар да кисәтә. Гаджетларга кул алмашы булып килгән яңа төр “уенчык”ларга яшьләрнең көннән көн ныграк ияләнүе, шәһәр эчендәге тукталышларда, сквер-паркларда төтен суырып йөрүчеләрнең көннән көн “яшәрүе”, артуы Татарстан Сәламәтлек саклау министрлыгының баш балалар психиатр-наркологы, балалар наркологиясе буенча баш табиб урынбасары Степан Криницкийны да уйландыра.

– Электрон тәмәке составында да зарарлы химик матдәләр бик күп. Этиленгликоль шуларның берсе генә, ә ул бик куркыныч. Температура тәсирендә таркалып, зыян сала, организмның агулануына китерә, – дип аңлата табиб. 

Ә бит электрон тәмәкеләр күпчелек мәктәп укучылары, хәтта башлангыч сыйныфтагылар кулында күренә. “Тәмле” төтен суырган укучы кулындагы вейп сыекчасында никотин бармы-юкмы икәнлеген дә тикшереп булмый, хәтта Казанда да андый лабораториярләр юк. 

Электрон тәмәке, ягъни вейп – ингаляция, ягъни сулау өчен югары дисперслы аэрозоль (пар) барлыкка китерә торган электрон җайланма. Гадәти тәмәкедән аермалы буларак, кеше электрон тәмәке тарткан вакытта составында никотин булган сыеклыкның парын суыра. Аңа әле җиләк-җимешнекенә охшаш төрле тәмнәр дә кушылган булуы мөмкин. Аңлашыла ки, монда да никотин үз ролен уйный. 

Белгечләр фикеренчә, вейптан чыккан пар – ул төтен, газлы катнашма. Вейптагы махсус сыеклыкта булган глицерин һәм пропиленгликоль җылынган вакытта таркалып, формальдегид һәм акролеин кебек токсинлы кушылма китереп чыгара. Тарткан вакытта кеше төтен белән бергә шуларны да суыра. Вейпларны даими кулланган очракта исә зыянлы матдәләр организмда җыела бара, ә алар исә үз чиратында үпкәләрне саусызландыра. Белгечләр искәртүенчә, үпкәләр үзенә ни дә булса суларга сәләтле түгел. Алар бары тик бернинди кушылмаларсыз 21 процент кислород тәшкил иткән дымландырылган һава гына сулый ала. Бу аның бердән-бер үзенчәлеге, ә ни дә булса эләксә үпкәне тарката башлый, диләр.

Электрон тәмәке тарту үпкәләрнең ялкынсынуына, бронхит, бронхиаль астма, альвеолит, онкология һәм йөрәк чирләренә китерергә мөмкин. Төтен сулаудан баш мие дә интегә. Кислород белән бергә туклыклы матдәләр җитмәү гипоксиягә китерә. Электрон тәмәке тартучыларның баш мие һәм үзәк нерв системасы “җәфаланып” беткән була.  

Степан Кирницкий искәртүенчә, электрон тәмәкеләрнең мәҗбүри сертификация үтмәве дә кулланучыларны сагайтырга тиеш. Әлеге җайланмаларның кулда, авызга капкан килеш шартлаган очраклары да аз түгел. Моннан тыш, кальян тарту да гади тәмәке тартудан зыянлырак икән.

– Никотинсыз дип саналган тәмәкеләрнең 95 процентында ул бар. Бер сәгать кальян тартуның зыяны бер кап гади тәмәке тартып бетерүгә тиң, – ди Степан Карницкий. 

Аның фикеренчә, иң кыены – ияләнгән гадәттән арыну. Тәмәке тартучы кеше электрон тәмәкегә алданып, тартуга бәйлелеген дәвам итә. Иртәме соңмы ул барыбер гадәти тәмәке тартуга күчәчәк.  Көрәш чарасы бер – бәйлелектән арыну, үзенең генә хәленнән килми икән, табибка мөрәҗәгать итү. 

"Шәһри Казан" сайтыннан

Фото: Лениногорск-информ