Кагылмасаң, кыңгырау чыңламый
166
0
0

"Без татар телен саклап калу турында шулкадәр күп сөйлибез: инде бу еллар эчендә сарык та татарча сөйләшә башлар иде. Ләкин татарлар акрын кыймылдый", - дигән иде бер чыгышында Туфан абый Миңнуллин. Әйе, бу сүзләр белән килешми мөмкин түгел. Гасырлар буена камилләшкән, әмма бер бөек милләт булдыру чорында кысрыклап чыгарылган татар...
"Без татар телен саклап калу турында шулкадәр күп сөйлибез: инде бу еллар эчендә сарык та татарча сөйләшә башлар иде. Ләкин татарлар акрын кыймылдый", - дигән иде бер чыгышында Туфан абый Миңнуллин.
Әйе, бу сүзләр белән килешми мөмкин түгел. Гасырлар буена камилләшкән, әмма бер бөек милләт булдыру чорында кысрыклап чыгарылган татар телендә, югыйсә, мәхәббәт тә, нәфрәт тә белдерергә, фәннәрне дә укытырга мөмкин.
Әйе, бу сүзләр белән килешми мөмкин түгел. Гасырлар буена камилләшкән, әмма бер бөек милләт булдыру чорында кысрыклап чыгарылган татар телендә, югыйсә, мәхәббәт тә, нәфрәт тә белдерергә, фәннәрне дә укытырга мөмкин.
Әлегә татар телен, туган телебезне авыллар саклап килә. Шәһәрдә исә татар теле югала бара. Гаиләләрдә үзара туган телдә сөйләшүгә, ана теленә карата ихтирам хисе уятуга әһәмият бирергә кирәк. Хөкүмәтебез татар телен үстерүгә күп көч куя, бик зур чыгымнар түгә, туган телне сабый бала балалар бакчаларыннан алып унберенче сыйныфка кадәр өйрәнә, әмма гаиләдә бары тик русча гына сөйләшкәнгә күрә, бу тел баланың аңына, канына икенче сортлы гына тел булып кереп оялый.
Күптән түгел мәктәбебез директоры Ольга Тышко киңәшмә вакытында бик ачынып сөйләде бу хакта: "Что происходит в последнее время. Родители просто толпами ломятся в мой кабинет, татары просят перевести их чадо в русскую подгруппу?" - ди. Мин рус төркемнәрендә эшлим, татар теленә рус милләтеннән булган балаларны өйрәтәм. Быел рус балалары арасында Кәрим исемле саф татар телендә аралаша торган малайны күреп, гаҗәпләндем. Уйлап карагыз әле: әнисе ике ел татар төркемендә укыган баласын рус төркеменә утыртып дөрес эшләгәнме? Татар телен "биш"легә белгән малайга хәзер дәрестә күңелсез. Программа, дәреслек рус балаларына исәпләнеп төзелгән, алар белән ярты дәрес бер үк сүзне кабатлыйбыз, аның белән сүзтезмә, гади җөмләләр төзибез, күнегүләр эшлибез. Мин сорау бирүгә, рус балаларына уйларга, төшенергә дә вакыт бирмичә, Кәрим баса-баса кул күтәреп тә сорамагач, хәзер кулын да күтәрми башлады.
- Кәрим, мин татар теленә рус балаларын өйрәтергә тиеш,син бу сүзне беләсең, синнән сорамыйм, менә сиңа карточка шуннан биремне эшлә, комачаулама укучыларга, - дигәч, аңлый үзе:
- Татар теленнән дәрес әзерләргә вакыт җитми иде, шуңа мине әни татар төркеменнән алып бу төркемгә утыртты. Минем күчәсем дә килмәгән иде, - дип көрсенеп куйды. Үзе әйбәт малай, күңелсезләнеп утырасы килмәгәч, башка балаларны көлдереп, сөйләштереп утыра. Күп очракта, көндәлегенә кызыл паста белән "Дәрестә тәртипсезләнеп утыра!" дип язам инде, шул сүзләргә генә өйрәнеп китмәсә ярар иде дә бит...
Мөмкинлек була торып та, саф татар телендә аралашучы баласын татар төркемендә укытырга теләмәүче аналарны аңламыйм мин. Татар телен-ана теле, дибез. Ана һәм туган тел! Мәңге аерылгысыз, изге төшенчәләр. Кешегә нәселенең, халкының асыл гадәт, сыйфатларын да әүвәл тел тәме, тел кодрәте ярдәмендә ана бирә.
Безнең милләт кайсы чорда сынды соң? Кайсы чорда шулай үзенең ана теленә карата суынды, аннан бизде? Югыйсә, безнең әби-бабаларыбыз татар теле яшәсен, ислам дине булсын, халкыбыз милләт булып исән калсын өчен гасырлар буе көрәшкән, сугышкан, кан койган бит... Инде шулар барысы да булды дигәндә, кемнәр шулай ваемсыз рәвештә милләт язмышын, татар телен тагы тарих пычагы астына сала? Ни өчен әле без, егерме беренче гасыр кешеләре, арабызга берәр рус кешесе килеп кушылса, рус телендә сөйләшә башлыйбыз? Оялабызмы? Әллә ихтирам йөзеннән шулай кыланабызмы? Оялу түгел, горурлану булырга тиеш бит, ләбаса! Кулга-кул тотышып кына татарлыгыбызны саклап кала алабыз. Газиз туган телебез - татар телен кадерлик, яклыйк, саклыйк, чарлыйк, сөеп үстерик. Теле барның - милли юлы бар, милли йөзе бар, шәхес буларак үзе бар, кеше буларак абруе, кадер-бәясе, хөрмәте бар.
Фәнис абый Яруллин тел турында бик матур сүзләр язган : "Тел - халык күңеленең кыңгыравы. Ә кыңгырау кагылмасаң чыңламый". Әйдәгез әле, әнә шул кыңгырауны ешрак чыңлатыйк.
Сездән әлеге темага кагылышлы язмалар, фикерләр көтеп калабыз.
Фикерләшегез: WWW.ZAMANSULYSHY.RU
Языгыз: zaman5@yandex.ru
Теги:
татар теле
Нравится
Поделиться:
Комментарии (0)
-
19 февраль 2019 - 16:25Татарстанда ут капкан фермадан 160 сыерны коткарганнар (Казан, 19 февраль, «Татар-информ»). Татарстанда ут капкан фермадан 160 сыерны коткарганнар. Бу хакта «Татар-информ» агентлыгына Россия Гадәттән тыш хәлләр министрлыгының ТР буенча Баш идарәсе матбугат хезмәтеннән хәбәр иттеләр.7400
-
19 февраль 2019 - 16:11ТР Президенты программасы буенча беренче балалар лагерьларын 2019 ел җәенә ремонтлаячаклар Балаларны савыктыру лагерьларына капиталь ремонт ясау буенча дәүләт программасы Рөстәм Миңнехановның шәхси инициативасы белән тормышка ашырыла.7800
-
19 февраль 2019 - 15:58Март аенда татарстанлылар өч көн рәттән ял итәчәк 2019 елда биш көнлек эш атнасында 8, 9 һәм 10 март ял көннәре булып санала.2200
-
19 февраль 2019 - 15:41Лениногорск көрәшчеләре призлы урыннар алды 16-17 февраль көннәрендә Казан шәһәрендә ММА буенча Татарстан Республикасы Чемпионаты һәм Беренчелеге узды, анда Katana көрәш клубы спортчылары лаеклы чыгыш ясады.3200
-
19 февраль 2019 - 15:12Таһир Шәмсуаров: "Сез ничектер, мин тышта язгы кошлар җырын ишетәм" Якташ шагыйрь Таһир Шәмсуаров бу көннәрдәге кар-бураннар турында хисләрен шигъри юлларга салган. Бергәләп укыйк.3201
-
19 февраль 2019 - 14:06Лениногорскида пенсионерлар өчен хокукый ярдәм күрсәтү көне үтәчәк Россия Пенсионерлар берлегенең Лениногорск бүлекчәсе Лениногорск районында Кеше хокуклары буенча вәкаләтле вәкил белән берлектә 28 февралендә хокукый ярдәм көне үткәрү турында хәбәр итә.3900
-
19 февраль 2019 - 13:42Лениногорск балалар сәнгать мәктәбендә сынлы диктант узды Лениногорск М.Х.Хәертдинов исемендәге балалар сәнгать мәктәбе сынлы диктант үткәрү өчен күп санлы мәйданчыкларның берсе булды. Анда Лениногорск, Әлмәт, Бөгелмә, Азнакай, Җәлил шәһәрләреннән 50 укучы катнашты. Алга таба региональ сайлап алу, аннары Бөтенроссия сайлап алу туры узачак.2400
-
19 февраль 2019 - 13:31Төрле культура орлык чәчү өчен уңай көннәр таблицасы Бакчачылар өчен ай календаре9600
-
19 февраль 2019 - 13:16Белгеч язның кайчан җитәчәген фаразлады Юрий Переведенцев озак сроклы һава торышы фаразларын әйтү кыенлыгын искәртте.8500
-
19 февраль 2019 - 11:55142 килограммга ябыккан Кытайда иң авыр гәүдәле кеше – Ван Хаонань 142 килограммга ябыккан. Моңа кадәр аның авырлыгы 334 килограмм булган!6400
-
19 февраль 2019 - 09:32Бил юанлыгың 90 сантиметрдан артмасын!.. "Роспотребнадзор" Россиядә симерү белән көрәшнең яңа ысулларын кертмәкче.5000
-
19 февраль 2019 - 09:152700
-
23 октябрь 2017 - 14:24Защити себя!
-
15 февраль 2019 - 12:43Лениногорск районы башлыгы Рәгать Хөсәенов журналистлар белән очраштыРайон башлыгы Рәгать Хөсәеновның журналистлар белән очрашуы күркәм традициягә әйләнде. “Ярмарка” нәшрият йортында үткән чираттагы очрашуда район башлыгы Рәгать Хөсәенов, аның урынбасары Сергей Тимаков, ветеран-журналистлар, бүгенге көндә шәһәрдәге төрле газет һәм телевидениедә эшләүче журналистлар катнашты.25000
-
16 февраль 2019 - 12:14Татарстанда авариядә дүрт студент кыз һәлак булган «Лада» белән идарә итүче 18 яшьлек кыз машина йөртү таныклыгын ун ай элек алган булган.31600
-
18 февраль 2019 - 09:43Әлмәт юлында коточкыч фаҗига Әлмәт районында «Форд» шоферы йөк машинасы белән бәрелешкәннән соң һәлак булган.21000
-
18 февраль 2019 - 13:19Иң популяр ютәл даруы... куркыныч тудыра Аның аеруча йөрәккә зыянлы булуы ачыкланган.16900
-
19 февраль 2019 - 08:40Казанда WorldSkills-2019 илкүләм чемпионатында 1,6 мең кеше катнашачак Чемпионат ярышларының төп мәйданчыгы "Казан Экспо" Халыкара күргәзмә үзәге булачак.15800
-
17 февраль 2019 - 18:00"Ярдырырга теләмибез" Рөстәм Зарипов язмаларын тетрәнеп укыйм. Көн кадагына суктырып, авырткан җиргә басып яза. Кулыма каләм алырга Р.Зариповның мәетләрне яруга кагылышлы язмасына аваздаш «Бик авыр хәлләрдер» дигән хат сәбәпче булды. Авторы – Сәрия Юнысова.13700
-
16 февраль 2019 - 12:59Лениногорскида әфганчылар көненә багышланган концерт узды (ФОТОлар) Бәйрәмнең иң матур мизгелләре Зилә Мөдәррисова фотоларында. Карыйбыз!13600
-
17 февраль 2019 - 10:48Зифа Кадыйрованы Язучылар берлегенә кертмәгәннәр Фәрит Мөхәммәтшин популяр китаплар авторы Зифа Кадыйрова әсәре буенча куелган «Синсез килгән язлар» спектаклен карады.13500
-
18 февраль 2019 - 10:49Әнвәр Нургалиев бүләкләнде Бу көннәрдә танылган җырчы, соңгы арада зур популярлык яулаган Әнвәр Нургалиев зур бүләккә ия булды .11700
-
18 февраль 2019 - 20:34Татарстанга җил-давыл якынлаша Республика территориясендә кич белән һәм төнлә җилнең секундына 26 метрга кадәр көчәюе көтелә.11700
-
16 февраль 2019 - 12:03Бу ялларда утырткан помидорлар мул уңыш бирәчәк 16-17 февраль бакчачылар өчен иң уңышлы көннәр санала.11500
-
16 февраль 2019 - 15:03Машинамны саткач, страховка акчасын кайтара аламмы? – Шушы көннәрдә машинамны сатарга җыенам. ОСАГО полисын 3 атна элек рәсмиләштергән идем. Кулланылмаган иминияттән акчамны кайтарып буламы?10500
-
17 февраль 2019 - 09:58Кирлегәч кызлары һәм егетләре волейболда көчле Шөгердә узган волейбол ярышларында безнең Кирлегәч авылының егетләр һәм кызлар командасы алдынгы урыннарны алып кайтты, дип хәбәр итә Минзилә Вәлирахманова.10000
-
17 февраль 2019 - 15:28Бер кулыӊда ит, икенчесендә чөгендер Чөгендернең чие дә, пешерелгәне дә файдалы, пешергәндә андагы батанин матдәсе таркалмый.9700
-
18 февраль 2019 - 15:22«Авырлыклар кичергәндә генә бер-береңнең кадерен аңлыйсың». Бер гаилә тарихы Лениногорскида яшәүче Мәрьям апа белән Вазыйх абый Насретдиновлар гаиләсе, аларның балалары һәм якыннары өчен бу көннәрдә өчләтә бәйрәм. Февральдә аларның икесенә дә 80 яшь, ә бергә гомер итүләренә – 60 ел тулган.9701
-
19 февраль 2019 - 13:31Төрле культура орлык чәчү өчен уңай көннәр таблицасы Бакчачылар өчен ай календаре9600
-
16 февраль 2019 - 14:58Бала белән сөйләшегез! Күп ата-ана бала сөйләмендәге проблемаларны соң күрә: аңа инде 3-4 яшь, ә ул һаман сөйләшми. Белгечтән белгечкә йөрүләр башлана. Әмма логопедка бару, никтер, гел соңгы планга калдырыла. Бу уңайдан логопед киңәшен тәкъдим итәбез.8900
-
18 февраль 2019 - 20:48Татарстанда һава торышы начар булу сәбәпле федераль трассалар ябылды Вакытлы чикләү кичке сигезенче яртыдан башланды.8800
-
17 февраль 2019 - 19:11Район мәктәпләренең 1 сыйныф укучылары арасында шахмат турниры узды Шөгер өстәмә белем бирү үзәгендә 2нче спорт мәктәбе белән берлектә райондагы авыл мәктәпләренең 1 сыйныф укучылары арасында “Пешечка” шахмат турниры узды, дип хәбәр итә мәгариф идарәсе сайты.8600
-
19 февраль 2019 - 13:16Белгеч язның кайчан җитәчәген фаразлады Юрий Переведенцев озак сроклы һава торышы фаразларын әйтү кыенлыгын искәртте.8500
-
19 февраль 2019 - 09:02Татарстанда җиңел машина "МАЗ" прицебына бәрелеп, ике кеше һәлак булган 53 яшьлек йөртүче тизлеген арттырган, һава шартларын исәпкә алмаган.7900
-
16 февраль 2019 - 18:37Якындагы көннәрдә Татарстанда томан төшәчәк Татарстанның Гадәттән тыш хәлләр министрлыгы республикада яшәүчеләргә, һава торышы бозылганда, куркынычсызлык чараларын искә төшерә.7800
-
19 февраль 2019 - 16:11ТР Президенты программасы буенча беренче балалар лагерьларын 2019 ел җәенә ремонтлаячаклар Балаларны савыктыру лагерьларына капиталь ремонт ясау буенча дәүләт программасы Рөстәм Миңнехановның шәхси инициативасы белән тормышка ашырыла.7800
-
17 февраль 2019 - 11:45Чаллы прокуроры аллергик балага манту ясаган бакча хезмәткәрләрен җәзага тартуны таләп итә Чаллы прокуратурасы балага манту ясаган балалар бакчасы хезмәткәрләренә җәза бирүне таләп итә. Бу хакта Татарстан прокурорының өлкән ярдәмчесе Руслан Галиев хәбәр итте.7600
-
19 февраль 2019 - 16:25Татарстанда ут капкан фермадан 160 сыерны коткарганнар (Казан, 19 февраль, «Татар-информ»). Татарстанда ут капкан фермадан 160 сыерны коткарганнар. Бу хакта «Татар-информ» агентлыгына Россия Гадәттән тыш хәлләр министрлыгының ТР буенча Баш идарәсе матбугат хезмәтеннән хәбәр иттеләр.7400
-
19 февраль 2019 - 08:30Ришат Төхвәтуллин «Голос»ка җыена?! Ришат Төхвәтуллин үзенең инстаграмында кызыклы видео урнаштырды. Астына «Ничек улыйсыз, чыннан да борылырлар микән», дип язып куйган.6501
-
19 февраль 2019 - 11:55142 килограммга ябыккан Кытайда иң авыр гәүдәле кеше – Ван Хаонань 142 килограммга ябыккан. Моңа кадәр аның авырлыгы 334 килограмм булган!6400
-
17 февраль 2019 - 09:24Сәламәтлек саклау министры яшьләрне районнарга торак белән җәлеп итү тәкъдимен кертте Татарстан районнарында медицина кадрларына кытлыкны бетерү һәм яшь белгечләрне җәлеп итү өчен читтән килгән медицина хезмәткәрләренә торак, максатчан стипендия бирергә кирәк. Татарстанның сәламәтлек саклау министры Марат Садыйков шундый фикердә. Бу турыда Татарстан Президенты матбугат хезмәте хәбәр итә.6200
-
18 февраль 2019 - 14:05Марат Шәйбәковка сихерләү белән яныйлар Кайвакыт артистларны ерактагы йолдызга тиңлибез, аларны якыннан күрәсе, аралашасы килә.6100
-
18 февраль 2019 - 15:28Лениногорскилылар өчен мәктәпләрдә өстәмә туклануны оештыру мәсьәләләре буенча "кайнар линия" оештырыла Республика буенча Роспотребнадзор идарәсе 18 февральдән 4 мартка кадәр мәктәптә туклану мәсьәләләренә кагылышлы тематик консультацияләр үткәрә.5900
-
18 февраль 2019 - 11:26Лениногорск Балалар китапханәсе "Без Җәлил оныклары» исемле әдәби круиз үткәрде (Фотолар) Февраль аенда Россия герой-шагыйрь Муса Җәлилнең туган көнен билгеләп үтә. 15 февраль көнне Үзәк балалар китапханәсе китапханәчеләре 17нче, 25нче һәм 20нче балалар бакчаларында тәрбиянүчеләр өчен «Без Җәлил оныклары» исемле әдәби круиз үткәрделәр.5800
-
18 февраль 2019 - 10:31КАР СУЫ — ТАБИГЫЙ СТИМУЛЯТОР Үсенте һәм гөлләргә эрегән кар суы сибәргә, чүлмәгенә кар салып куярга да була.5700
-
18 февраль 2019 - 15:54Лениногорскида яшәүче әти-әнисеннән ноутбук урлаган өчен шартлы рәвештә бер ел алган Җинаять кылган вакытта 32 яшьлек ир исерек була.5100
-
19 февраль 2019 - 09:32Бил юанлыгың 90 сантиметрдан артмасын!.. "Роспотребнадзор" Россиядә симерү белән көрәшнең яңа ысулларын кертмәкче.5000
-
18 февраль 2019 - 13:47УРАМДА БИТЛЕК БУЛЫШМЫ? — Быел грипптан прививка ясаттым, барыбер авырдым. Чирдән саклану өчен урамда да битлек киеп йөрергәме?4000
-
19 февраль 2019 - 14:06Лениногорскида пенсионерлар өчен хокукый ярдәм күрсәтү көне үтәчәк Россия Пенсионерлар берлегенең Лениногорск бүлекчәсе Лениногорск районында Кеше хокуклары буенча вәкаләтле вәкил белән берлектә 28 февралендә хокукый ярдәм көне үткәрү турында хәбәр итә.3900
-
18 февраль 2019 - 08:55Лениногорскилылар төзекләндерү буенча сораштыруда катнашып, үз фикерен белдерә ала Муниципаль район территориясендә Башкарма комитетның карары белән 2018-2022 елларга Уңайлы шәһәр тирәлеген формалаштыру муниципаль программасы расланды.3700
-
19 февраль 2019 - 15:12Таһир Шәмсуаров: "Сез ничектер, мин тышта язгы кошлар җырын ишетәм" Якташ шагыйрь Таһир Шәмсуаров бу көннәрдәге кар-бураннар турында хисләрен шигъри юлларга салган. Бергәләп укыйк.3201
-
19 февраль 2019 - 15:41Лениногорск көрәшчеләре призлы урыннар алды 16-17 февраль көннәрендә Казан шәһәрендә ММА буенча Татарстан Республикасы Чемпионаты һәм Беренчелеге узды, анда Katana көрәш клубы спортчылары лаеклы чыгыш ясады.3200
-
18 февраль 2019 - 15:39Лениногорск көрәш клубы спортчылары ТР Чемпионатында һәм Беренчелегендә катнаштылар "JABBAR" көрәш клубы спортчылары өчен ял көннәре бик “кызу” узды.3100
-
19 февраль 2019 - 09:152700
-
19 февраль 2019 - 13:42Лениногорск балалар сәнгать мәктәбендә сынлы диктант узды Лениногорск М.Х.Хәертдинов исемендәге балалар сәнгать мәктәбе сынлы диктант үткәрү өчен күп санлы мәйданчыкларның берсе булды. Анда Лениногорск, Әлмәт, Бөгелмә, Азнакай, Җәлил шәһәрләреннән 50 укучы катнашты. Алга таба региональ сайлап алу, аннары Бөтенроссия сайлап алу туры узачак.2400
-
19 февраль 2019 - 15:58Март аенда татарстанлылар өч көн рәттән ял итәчәк 2019 елда биш көнлек эш атнасында 8, 9 һәм 10 март ял көннәре булып санала.2200
© 2011 - 2019. Заман сулышы. Все права защищены.
© ТАТМЕДИА. Все материалы, размещенные на сайте, защищены законом.
Перепечатка, воспроизведение и распространение в любом объеме информации,
размещенной на сайте, возможна только с письменного согласия редакций СМИ.
При поддержке Республиканского агентства по печати и массовым коммуникациям «ТАТМЕДИА».
Наименование СМИ: Заман сулышы ( Дыхание времени)
№ свидетельства о регистрации СМИ, дата: Эл № ФС77-47620 от 07 декабря 2011 г.
выдано Федеральной службой по надзору в сфере связи,
информационных технологий и массовых коммуникаций
ФИО главного редактора: Газет өчен җаваплы - Розалия Мостафина
Адрес редакции: Республика Татарстан, г. Лениногорск,
ул. Тукая, д. 3
Телефон редакции: (8-85595) 5 - 07 - 72
Политика о персональных данных
Антикоррупционная политика
© ТАТМЕДИА. Все материалы, размещенные на сайте, защищены законом.
Перепечатка, воспроизведение и распространение в любом объеме информации,
размещенной на сайте, возможна только с письменного согласия редакций СМИ.
При поддержке Республиканского агентства по печати и массовым коммуникациям «ТАТМЕДИА».
Наименование СМИ: Заман сулышы ( Дыхание времени)
№ свидетельства о регистрации СМИ, дата: Эл № ФС77-47620 от 07 декабря 2011 г.
выдано Федеральной службой по надзору в сфере связи,
информационных технологий и массовых коммуникаций
ФИО главного редактора: Газет өчен җаваплы - Розалия Мостафина
Адрес редакции: Республика Татарстан, г. Лениногорск,
ул. Тукая, д. 3
Телефон редакции: (8-85595) 5 - 07 - 72
Электрон адрес: zaman5@yandex.ru
Учредитель СМИ: АО «ТАТМЕДИА»Политика о персональных данных
Антикоррупционная политика
Телефон АО «ТАТМЕДИА»: (843) 222 09 84
16+